Η γυναίκα στην αρχαία Βέροια

Η θέση της γυναίκας στην αρχαία Βέροια δε θα πρέπει να ήταν διαφορετική απ' ότι στην υπόλοιπη αρχαία Ελλάδα. Στην αρχαιότητα η γυναίκα εξαρτάται από τον άνδρα και είναι υποταγμένη στον άνδρα. Αν και περιορι­σμένη μέσα στο σπίτι, κυβερνά τουλάχιστον αυτό με απόλυτη εξουσία, όταν δεν την εμποδίζει σ' αυτό ο κύριος και αφέντης της.

Τις όποιες πληροφορίες διαθέτουμε για τιη θέση της γυναίκας στην κοινωνία της αρχαίας Βέροιας προέρχονται κυρίως από επιγραφικές μαρτυρίες και αρχαιολογικά ευρή­ματα. Από τις επιγραφικές μαρτυρίες πληροφορούμαστε ότι η γυναίκα στην αρχαία Βέροια είχε κοινωνική παρουσία και αναλάμβανε πρωτοβουλίες. Στις επιγραφές απελευθε­ρώσεων δούλων που σώθηκαν στο ιερό της Λευκόπετρας συναντούμε αρκετά γυναικεία ονόματα να ελευθερώνουν δούλες ή να τις αφιερώνουν στο ιερό.

Σε μια επιγραφή του 181 μ.Χ., η ιδιοκτήτρια, η Αριάγνη Βάσχου, πρσσέφερε τη δούλη της ως δώρο σχην Αρχέμιδα. Αργότερα στη Βέροια, περιέλαβε στο έγγραφο της και μια επιστολή που απευθυνόταν στην ίδια, από τους δύο αδερ­φούς της, με την οποία έδωσαν τη συγκατάθεσή τους για την πράξη αυτή, «βουλομένης σου τινα των ιδίων θρεπταρίων ελευθερώσαι συνευαρεστούμεν καί συγκατατιθέμεθα».

Ενδεικτική είναι ακόμη η περίπτωση μιας δωρήτριας που φαίνεται ότι αναγκάστηκε, για οικονομικούς λόγους, να δωρίσει τη δούλη της, «δια το την τιμήν αυτής δεδανίσθαι παρά της θεού και μη δύνασθαι άποδούναι». Οι περιπτώσεις αυτές μας δείχνουν ότι οι γυναίκες στην κοινωνία της αρχαίας Βέροιας αναλάμβαναν κοινωνικές πρωτοβουλίες και οικονομικές συναλλαγές συμμετέχοντας στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Από τα επιτύμβια επιγράμματα ίου αρχαιολογικού μουσείου της Βέροιας μπορούμε να καταλήξουμε σε σημαντικά συμπεράσματα για την κοινωνική ζωή της γυναίκας στη Βέροια. Παραθέτουμε δύο επιτύμβια επιγράμματα.

ΑΝΤΙΓΟΝΑ ΜΥΡΙΣΜΟΣ
Μουσάων θεράπαινα λυροκτύπος ώδε τέθαπται
Αντιγόνα χρηστή παις ετι φαινομένη,
άνδρα Μύρισμον αφείσα γόοις ας πάντοτε κοσμεί
τούτην και τύμβοις δώκε μαραινομένην.

Η ΑΠΟΔΟΣΗ
Στις μούσες λάτρισσα πιστή, λυράρισσα ακουσμένη
η Αντιγόνα η καλή εδώ είναι θαμμένη.
Αυτή ακόμα φάνταζε σαν κορασιά μικρούλα.
άφησε το Μυρίσμονα κατάμονο τον άνδρα
που πάντοτε τον τάφο της με θρήνους τον στολίζει
αφότου μαρασμένο ανθό την έβαλε στο χώμα.

ΚΥΡΙΛΛΗ ΚΛΑΥΔΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΚΑΣΤΩΡ
Κλαυδιανός θρέψας και Κάστωρ σύγγαμος άνήρ
τύμβον έτευξαν εμοί μνημόσυνον φιλίης.
Ειμί δε μειμάς εγώ Κύριλλα η πριν ποτέ δόξης
αραμένα πλείστους εν θυμέλαις στεφάνους.
Νύν δ’ εμέ Μοιράων μίτος ήρπασε κουκέτ’ άείδω
κείμαι, δ’ έν ξανθέη μητροπόλει Βέροια.

ΑΠΟΔΟΣΗ
Ο Κλαυδιανός που μ’ ανάθρεψε κι ο σύζυγος μου ο Κάστωρ
έφτιαξαν τύμβο για μένανε αγάπης μνημείο.
Η θεατρίνα η Κύριλλα είμαι εγώ. Πριν που ζούσα
πάμπολλα δόξας στεφάνια στα θέατρα μάζεψα.
Τώρα το νήμα που κλώθουν οι Μοίρες με άρπαξε
και πια δεν τραγουδάω. Το σώμα μου όμως
κείται μέσα στη γη της πανάγιας μητρόπολης Βέροιας.

Τα δύο αυτά επιγράμματα έχουν ιδιαίτερη σημασία γιατί είναι αφιερωμένα σε καλλιτέχνιδες και δείχνουν ότι κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους, όταν η Βέροια ήταν η έδρα του Κοινού των Μακεδόνων, οι γυναίκες συμμετείχαν στην πνευματική και καλλιτεχνική κίνη­ση της πόλης. Και αποδεικνύεται ότι δε συμμετείχαν απλώς αλλά έπαιζαν και πρωταγωνι­στικό ρόλο «πάμπολλα δόξας στεφάνια στα θέατρα μάζεψα», αναφέρει το επίγραμμα της θεα­τρίνας Κύριλλας.

Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας η γυναίκα συμμετείχε οτα κοινωνικά δρώμενα της πόλης, αξιοποιώντας τις όποιες δυνατότητες της δινό­ταν.

Απόσπασμα από το άρθρο: Χαρά Λάμπρη, "Οι γυναικείες προσωπικότητες στην ιστορία της Βέροιας", Πολιτιστικά Δρώμενα, 39 (Οκτ. Δεκ. 2005), 2-6.