Η Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Μετά την επιτυχημένη έκβαση της μάχης των Γιαννιτσών οι ελληνικές προωθήθηκαν προς την Θεσσαλονίκη, έξω από την οποία είχαν στρατοπεδεύσει αναμένοντας την κατάλληλη στιγμή για την είσοδό τους στην πόλη.

Στις 25 Οκτωβρίου το απόγευμα παρουσιάστηκαν στις προωθημένες ελληνικές θέσεις ο τούρκος στρατηγός Σαδίλκ με τους ευρωπαίους πρόξενους της Θεσσαλονίκης και πρότειναν την παράδοση της πόλης υπό όρους κατά εξουσιοδότηση του τούρκου αρχιστράτηγου Χασάν Ταξίν πασά. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις έγιναν στη βίλα Μοδιάνο στο Τόψιν (Γέφυρα), που χρησιμοποιήθηκε ως στρατηγείο του διαδόχου Κωνσταντίνου και των επιτελών του. Ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος αρχικά δεν έκανε δεκτούς τους όρους και ζήτησε την παράδοση της πόλης “άνευ όρων”. Μάλιστα έταξε και προθεσμία δεκαέξι ολόκληρων ωρών για απάντηση, τη στιγμή που ήδη διαπιστωνόταν ότι οι Βούλγαροι πλησίαζαν αστραπιαία την περιοχή των επιχειρήσεων. Ο Τούρκος αρχιστράτηγος απέρριψε τους όρους, παρόλο που διακρινόταν κάποια επιθυμία των Τούρκων να παραδοθεί η πόλη στους Έλληνες παρά στους Βούλγαρους, για το φόβο καταστροφών και σφαγών.

Στην Αθήνα, πεντακόσια χιλιόμετρα μακριά από το πεδίο της Ιστορίας, ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος διαισθανόμενος τον εθνικό κίνδυνο, απέστειλε αυστηρό τηλεγράφημα στον Κωνσταντίνο διατάζοντάς τον να καταλάβει αμέσως την πόλη της Θεσσαλονίκης. Ανέφερε χαρακτηριστικά: “Παραγγέλεσθε να αποδεχθήτε την προσφερομένην υμίν παράδοσιν της Θεσσαλονίκης και να εισέλθετε εις ταύτην άνευ χρονοτριβής. Καθιστώ υμάς υπεύθυνον διά πάσαν αναβολήν, έστω και στιγμής”.

Μετά τη δυναμική παρέμβαση του Βενιζέλου και τις πληροφορίες που έφτασαν στο ελληνικό στρατηγείο στο Τόψιν (Γέφυρα) για ταχύτατη προέλαση συντάγματος ιππικού Βουλγάρων με κατεύθυνση τη Θεσσαλονίκη, ο αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού και διάδοχος Κωνσταντίνος άλλαξε τακτική. Μάλιστα, για να αποτρέψει την είσοδο των βουλγαρικών στρατευμάτων στην πόλη, έστειλε μήνυμα στο βούλγαρο στρατηγό Θεοδωρώφ στις 3 μ.μ. της 26ης Οκτωβρίου 1912 στο οποίο αναφερόταν η πρόθεσή του για είσοδο στην πόλη εντός των επομένων ωρών.

Τελικά, τη νύχτα της 26^ης Οκτωβρίου 1912 υπογράφτηκε το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης στους Έλληνες και στις 27 Οκτωβρίου 1912, οι πρώτες ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις εισήλθαν στην πόλη.

Απόσπασμα από Αλεξανδροπούλου Ευγενία, «26 Οκτωβρίου 1912: Το Πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό. Γεγονότα και μαρτυρίες».