Η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στην εκπαίδευση - Α) Πτυχές από την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων (Περιλήψεις εισηγήσεων)

1) Μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων για την εκτόπιση και τη λεηλασία των Εβραίων από τα Γιάννενα και τη Θεσσαλονίκη

Ρένα Μόλχο,

Δρ. Ιστορίας

Με στόχο την ανάπτυξη της ιστορικής ενσυναίσθησης των νέων τα τελευταία δέκα χρόνια έχει γίνει προσπάθεια να διδάσκεται το Ολοκαύτωμα στα ελληνικά σχολεία. Ωστόσο μέχρι στιγμής τα αποτελέσματα της προσπάθειας αυτής δεν είναι ενθαρρυντικά εφόσον εξακολουθούν να σημειώνονται βανδαλισμοί στην ανακαινισμένη συναγωγή των Χανίων (2009) και στα εβραϊκά νεκροταφεία των Ιωαννίνων, της Θεσσαλονίκης και των Αθηνών από το 2011-2014. Επιπλέον όπως προκύπτει μετά από πρόσφατη έρευνα της ADL (Ένωση Αντι-δυσφήμησης) το ποσοστό του αντισημιτισμού ανέρχεται στο 69% ξεχωρίζοντας την Ελλάδα ως την πιο αντισημιτική χώρα στην Ευρώπη. Κάτι που επιβεβαιώνεται και από την επιτυχία της ναζιστικής Χρυσής Αυγής στις τελευταίες εκλογές. Το γεγονός αυτό προβληματίζει τους εκπαιδευτικούς που αναρωτιούνται πως θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το ζήτημα έτσι ώστε να ανατραπεί το φαινόμενο αυτό.

Με την ευκαιρία της συμμετοχής μου σε πρόγραμμα προφορικής ιστορίας που ξεκίνησε το 1996 από το Μουσείο της Μνήμης του Ολοκαυτώματος της Washington (UnitedStatesHolocaustMemorialMuseum) για τη συλλογή μαρτυριών αυτοπτών χριστιανών μαρτύρων σε διάφορα ζητήματα της εκτόπισης και της λεηλασίας των Εβραίων στην Ελλάδα, προσπάθησα να συγκεντρώσω όλες τις σχετικές μαρτυρίες από τη Θεσσαλονίκης και τα Γιάννενα.

Κατά την μελέτη του υλικού αυτού πρόσεξα ότι εκτός από την ατμόσφαιρα της περιόδου, οι μαρτυρίες τεκμηριώνουν τους διαφόρους τρόπους που οι χριστιανοί αντιμετώπιζαν τότε τους Εβραίους. Θεωρώ πως είναι σημαντικό να δούμε πως αισθάνονταν οι συγκεκριμένοι αυτόπτες μάρτυρες όταν παρακολουθούσαν τους εβραίους φίλους και γειτόνους τους να κακοποιούνται και να εκτοπίζονται, ή όταν οι συμπολίτες τους λεηλατούσαν τις εβραϊκές περιουσίες. Οι μαρτυρίες αυτές που προέρχονται από διαφορετικές ηλικιακές ομάδες μη εβραίων (10-24 ετών στη περίοδο της Κατοχής) μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως το πλέον κατάλληλο εργαλείο για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα. Μπορούν καταρχήν να εξηγήσουν τους λόγους που ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού υιοθετεί ανενδοίαστα τον αντισημιτισμό και την ναζιστική ιδεολογία. Μπορούν επίσης να αλλάξουν την γενικότερη αντιμετώπιση στην Ελλάδα που εμφανίζεται ως μοναδική περίπτωση στην Ευρώπη με καθαρή συνείδηση για αυτά που διαδραματίστηκαν σε ελληνικό έδαφος στην περίοδο του Ολοκαυτώματος. Ως αποτέλεσμα η Ελλάδα θα ενταχθεί στο κατάλογο των υπολοίπων ευρωπαϊκών χωρών που αποδέχονται το παρελθόν τους και θα μπορέσει να επωφεληθεί από τα ηθικά διδάγματα που απορρέουν από τη μελέτη της γενοκτονίας. Τέλος να αντιληφθεί ότι η αποστείρωση της ιστορίας δεν μπορεί να γίνει πλέον αποδεκτή.

2) Η τοπικότητα της Shoa

Γιώργος Λιόλιος,

δικηγόρος-συγγραφέας

H Βέροια χρησιμοποιείται στην εισήγηση ως ιστορική περίπτωση, ως αφορμή για να αναδειχθούν οι συμπτώσεις, οι ομοιότητες ή οι διαφοροποιήσεις πρακτικών, νοοτροπιών και διαδρομών που οδήγησαν στον αφανισμό χιλιάδων Ελληνοεβραίων.

Ως μια από τις δεκάδες περιπτώσεις του ελλαδικού χώρου, που μέσα από την εξήγηση του διωκτικού γεγονότος, επιχειρεί να αναδείξει τις ομοιότητες ή τις διαφοροποιήσεις του γενοκτονικού μηχανισμού, όπως αυτός εφαρμόστηκε από κοινότητα σε κοινότητα.

Έτσι, μεταξύ άλλων, θέτει ως κυρίαρχα και αιχμής, τις αιτίες του υψηλού ποσοστού αφανισμού, όψεις της διαχείρισης της διάσωσης στα βουνά, ζητήματα κι ερωτήματα ευθυνών και αναδεικνύει μια διάσταση που μέχρι σήμερα δυσανασχετεί να συζητήσει η ελληνική κοινωνία: τον τρόπο με τον οποίο ο μη εβραϊκός πληθυσμός της πόλης προσέλαβε το διωκτικό γεγονός, θεωρώντας, με λίγες εξαιρέσεις, ότι ο διωγμός των Εβραίων ήταν μια υπόθεση μεταξύ των Εβραίων και των Ναζί και καθόλου κυρίαρχο θέμα που έπρεπε να διαχειριστεί συνολικά η τοπική κοινωνία ως ζήτημα δικό της.

3) Οι μαρτυρίες των Ελλήνων Εβραίων για τα ιατρικά πειράματα των ναζί

Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου,

Ομότιμη Καθηγήτρια

Νεοελληνικής Φιλολογίας Α.Π.Θ.

Στην παρουσίασή μου θα με απασχολήσουν τα παρακάτω ερωτήματα: Πώς μπορούμε να πραγματευθούμε στην σχολική πράξη το κεφαλαιώδους σημασίας ζήτημα των ιατρικών πειραμάτων στα ναζιστικά στρατόπεδα; Πώς μπορεί να συμβάλει στο ζήτημα αυτό η ανάγνωση των μαρτυριών των Ελλήνων Εβραίων, γυναικών και ανδρών; Ποιες ανάλογες εμπειρίες έχουμε στην πρόσφατη ιστορία, ελληνική και διεθνή, για την ακραία κακοποίηση του σώματος στη διάρκεια μιας γενοκτονίας;