Αρχοντικά της Βέροιας – Το αρχοντόσπιτο των Τζινταίων

Ένα ακόμη αρχοντικό της Βέροιας, χαρακτηριστικό δείγμα της παραδοσιακής μακεδονικής αρχιτεκτονικής, η οποία κυριαρχούσε στην πόλη, ήταν και το αρχοντόσπιτο των Τζινταίων. Η ιστορία του σπιτιού ανάγεται στο 19^ο αιώνα οπότε ο Δημήτριος Τζιντός έκτισε το σπίτι στη συμβολή των σημερινών οδών Βενιζέλου και Μαλακούση. Στο ισόγειο του σπιτιού ο ιδιοκτήτης εγκατέστησε μια βιοτεχνία ποτοποιίας με τα πατητήρια, τα βαρέλια και γενικότερα εργαλεία που χρησίμευσαν στην παραγωγή κρασιού και τσίπουρου. Κάτι τέτοιο συναντιόνταν και σε άλλα αρχοντικά της πόλης, κυρίως σε αυτά που ανήκαν σε ιδιοκτήτες με κτήματα και αμπέλια (π.χ. αρχοντικό Σαράφογλου). Αργότερα, η οικία πέρασε στην ιδιοκτησία του Περικλή Τζιντού υιού του Δημητρίου, ο οποίος απεβίωσε το έτος 1941. Το αρχοντικό κατεδαφίστηκε περί το έτος 1965. Ιδιοκτήτης τη συγκεκριμένη στιγμή ήταν ο υιός του Περικλή, Δημήτριος Τζιντός.

Και αυτό όπως και άλλα αρχοντικά της πόλης επισκέφτηκε και μελέτησε ο καθηγητής του Α.Π.Θ. Νίκος Μουτσόπουλος, ο οποίος το περιγράφει αναλυτικά στη μελέτη του «Η λαϊκή αρχιτεκτονική της Βέροιας».

Το νοικοκυρόσπιτο των Τζινταίων βρισκόταν στη συνοικία του Αγίου Αντωνίου, στην οδό Μαλακούση 8. (…) Το οικόπεδο του σπιτιού ήταν πολύ ακανόνιστο. Στο ισόγειο υπήρχε η υπόστηλη εσωτερική αυλή και ένα αίθριο και στο βάθος μερικοί βοηθητικοί χώ­ροι. Στον όροφο μια σειρά δωμάτια έβλεπαν προς το δρόμο και είχαν βορεινό προσανατολισμό.

Στο κύριο τμήμα του σπιτιού υπήρχαν τέσσερα δωμάτια που επικοινωνούσαν από ένα προθάλαμο. Το δυτικό δωμάτιο που προεξείχε στο δρόμο επικοινωνούσε μέσα από τον «οντά» που είχε το τζάκι και τις βαθιές «μουσάντρες». Αυτό το δωμάτιο χρησίμευε για ιδιαίτερο των γυναικών που κάθονταν και παρακολουθούσαν την κίνηση του δρόμου. Στο πίσω μέ­ρος συγκοινωνούσε, ο χώρος αυτός, με μια μικρή αποθηκούλα. Ο δεξιός «οντάς» είχε τζάκι προς την Α πλευρά και είχε άλλο ένα «σαχνισί». Το μεσαίο δωμάτιο δεν είχε τίποτε το χαρακτηριστικό.

Μπροστά από τους χώρους αυτούς υπήρχε ένα ευρύχωρο «χαγιάτι» με έναν «ηλιακό» με μια σειρά κολωνάκια και στη ΒΔ πλευρά σχηματιζόταν ένα «κιόσκι». Στη μεσημβρινή πλευρά υπήρχαν άλ­λοι δύο «οντάδες» με ιδιαίτερες προσπελάσεις από την εσωτερική αυλή.

Η εξωτερική όψη του σπιτιού παρουσίαζε αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον γιατί όλη η εμφανιζόμενη ασυμμετρία αναιρούνταν έμμεσα με τα δυο άνισα «σαχνισιά» και με την ισορροπία που έδινε η καπνοδόχος του τζακιού που προεξείχε κοντά στο πιο ελαφρό «σαχνισί».

Το νοικοκυρόσπιτο των Τζινταίων βρίσκεται σε άθλια κατάσταση και θα καταρρεύσει μόνο του (σημέιωση του συγγραφέα περί το 1960). Γι’ αυτό κατασκευστηκε πρόπλασμα για να διασωθεί η μορφή του όπως ήταν την εποχή της κατασκευής του. Η επιθυμία διατάξεως των εσωτερικών χώρων σε διάφορες στάθμες και η επικοινωνία με αυτοτελή κλιμακοστάσια, όπως φάνηκε και στα προηγούμενα παραδείγματα του σπιτιού των Τζινταίων, φθάνει πολλές φορές σε υπερβο­λή ώστε όλο το σπίτι να αποτελείται από ένα άθροισμα κλιμακοστασίων, όπως στο ισόγειο του σπιτιού του Νικοδημόπουλου, στην οδό Ιπποκράτους 57. Στον όροφο, εκτός από τα τρία κλιμακοστάσια, πα­ρατηρήθηκε ότι το «χαγιάτι» έχει γίνει πια ένα εσωτερικό χολ. Γενικά στο σπίτι αυτό παρατηρούνται όλα τα χαρακτηριστικά της παρακμής που γεννήθηκε από την απόλυτη παρερμηνεία της λειτουργίας και των μορ­φών της παλιάς, σωστής, βεροιώτικης αρχιτεκτονικής που καθρεφτίζεται, όπως είναι φυσικό, ακόμα και στις όψεις.

Νίκος Μουτσόπουλος

Η λαϊκή αρχιτεκτονική της Βέροιας, Βέροια, 2000, 85-86.