Ιστορική αναδρομή στις εκλογικές αναμετρήσεις της Μεταπολίτευσης

Οι βουλευτικές εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015 αποτελούν την 16η κατά σειρά εκλογική διαδικασία στα μεταπολιτευτικά χρόνια. Η πρώτη εκλογική διαδικασία πραγματοποιήθηκε στις 17 Νοεμβρίου του 1974 και η τελευταία το Μάιο και τον Ιουνίου του 2012. Από τις παραπάνω εκλογικές διαδικασίες απορρέουν ενδιαφέροντα στοιχεία σε εθνικό και τοπικό επίπεδο.

Σύμφωνα με αυτά, ο μεγαλύτερος αριθμός ψηφισάντων ανήλθε σε 7.573.368 πολίτες, οι οποίοι ψήφισαν στις εκλογές του 2004, ενώ η μικρότερη συμμετοχή σε βουλευτικές εκλογές σημειώθηκε στις εκλογές του 1974, οπότε ψήφισαν 4.963.558 πολίτες. Όσον αφορά τις έδρες των κομμάτων τη μεγαλύτερη εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο είχε η Νέα Δημοκρατία με 220 έδρες στην κοινοβουλευτική περίοδο που ακολούθησε τις εκλογές του 1974, η οποία έλαβε και τα υψηλότερα ποσοστά στην ιστορία του μεταπολιτευτικού κοινοβουλευτισμού με ποσοστό 53,47%. Ακολουθεί το Π.Α.Σ.Ο.Κ. με 172 έδρες στις εκλογές του 1981 και ποσοστό 48,07%. Τέλος, όσον αφορά το εκλογικό αποτέλεσμα από τα στοιχεία απορρέουν τα εξής: Σε 12 εκλογικές διαδικασίες οι δύο πρώτες θέσεις καταλαμβάνονται από τη Νέα Δημοκρατία και το Π.Α.Σ.Ο.Κ. Στην πρώτη εκλογική διαδικασία οι πρώτες θέσεις καταλήφθηκαν από τη Νέα Δημοκρατία και την Ένωση Κέντρου, ενώ στις δύο τελευταίες αναμετρήσεις του 2012 τις δύο πρώτες θέσεις κατέλαβαν η Νέα Δημοκρατία και ο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. Τέλος, η μεγαλύτερη συμμετοχή κομμάτων στη Βουλή παρατηρείται στη Βουλή του 2012, όπου συμμετείχαν επτά κόμματα και η μικρότερη συμμετοχή στη Βουλή του 1981, όπου συμμετείχαν τρία κόμματα.

Σε τοπικό επίπεδο, η Ημαθία εκπροσωπήθηκε από 23 διαφορετικά πρόσωπα τα οποία εξελέγησαν στις 15 προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Όσον αφορά τις έδρες των κομμάτων συνολικά, η Νέα Δημοκρατία κατέλαβε 29 έδρες, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. 25 έδρες, το Κ.Κ.Ε. 2 έδρες, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες 2 έδρες, η Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις 1 έδρα και ο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. 1 έδρα. Όπως παρατηρείται η Ημαθία εκπροσωπούνταν συνήθως από δύο κόμματα στη Βουλή και αυτά κατά κύριο λόγο ήταν η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Εξαίρεση αποτελούν οι εκλογές του 1974, οπότε η Ένωση Κέντρου εξέλεξε 1 βουλευτή, οι εκλογές του 1996, οπότε το Κ.Κ.Ε. εξέλεξε επίσης 1 βουλευτή και οι εκλογές του Ιουνίου του 2012, οπότε οι Ανεξάρτητοι Έλληνες εξέλεξαν 1 βουλευτή. Ιδιαίτερης μνείας χρήζουν τα αποτελέσματα των εκλογών του Μαΐου του 2012, οπότε η Ημαθία είχε τετρακομματική εκπροσώπηση, αφού εκλέχτηκαν 4 βουλευτές από 4 διαφορετικά κόμματα και συγκεκριμένα από το ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ., το ΠΑ.ΣΟ.Κ., τους Ανεξάρτητους Έλληνες και το Κ.Κ.Ε.

Τα σχετικά με την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της Ημαθίας στη Μεταπολίτευση (1974-2009) δημοσίευσε σε ανάλογο άρθρο του με τίτλο "Επισκόπηση των Εθνικών εκλογών στην Ημαθία της μεταπολίτευσης. Βουλευτές – Κόμματα – Κοινωνία (1974 – 2009)", ο Πολιτικός Επιστήμονας και Νομικός κ. Παναγιώτης Δαβόρας, το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Χρονικά Ιστορρίας και Πολιτισμού Ν. Ημαθίας της Εταιρείας Μελετών Ιστορίας και Πολιτισμού Ν. Ημαθίας.

Απόσπασμα του άρθρου παρατίθεται ακολούθως.

----------------------------------------------------------------

ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΗΜΑΘΙΑ 1974 - 2009

Η Ημαθία στο διάβα των τριών τελευταίων δεκαετιών ήταν μέτοχος και κοινωνός όλων των πολιτικών εξελίξεων εμφανίζοντας τις ίδιες ανησυχίες, αλλά και συγκρούσεις μέσα στην τοπική κοινωνία με αυτές, που παρατηρούνται σε όλη την Ελλάδα το ίδιο χρονικό διάστημα. Τα εκλογικά αποτελέσματα της Ημαθίας όλων των έως τώρα αναμετρήσεων από το 1974 παρατηρείται ότι ταυτίζονται με τη σειρά προτίμησης των δύο πρώτων κομμάτων στα αποτελέσματα της επικράτειας. Μπορούμε να συνάγουμε ότι το εκλογικό ρεύμα ακολουθείται από την κοινωνία, που εκσυγχρονίζεται, αφού δεν ακολουθεί πιστά τα πολιτικά πρότυπα και τις πολιτικές ταυτότητες (όπως π.χ. στην περιφέρεια Ηρακλείου, όπου σε όλες τις εκλογές από το 1977 πρώτο κόμμα έρχεται το ΠΑΣΟΚ).

Οι εκλογικές βάσεις των κομμάτων στην Ημαθία φαίνεται πως διατηρούνται καθώς τα πιο χαμηλά ποσοστά των δύο πρώτων κομμάτων δεν έχουν πέσει κάτω από το 36% της ΝΔ (εκλογές 1996) και από το 39% του ΠΑΣΟΚ (εκλογές 2007). Το ΠΑΣΟΚ από το 1974 έως τις εκλογές του 1981 βλέπουμε να υπερτριπλασιάζει τα ποσοστά του ενώ η ΝΔ στο αντίστοιχο χρονικό διάστημα να τα μειώνει κατά 18%. Η Αριστερά αυξάνει κατά 2% τα ποσοστά της και τα διατηρεί έως τις εκλογές του 1989 (ΚΚΕ και ΣΥΝ συγκέντρωσαν συνολικά 6,33% το 1993 εν αντιθέσει με τις εκλογές του Ιουλίου 1989, Νοεμβρίου 1989 και Απριλίου 1990, όπου τα ποσοστά της Αριστεράς κυμαίνονται από 11,85% - 9,65%).

Είναι ολοφάνερο ότι ο δικομματισμός γίνεται πλέον γεγονός με εφαλτήριο τις εκλογές του 1981. Η κομματικοποίηση και η πόλωση σιγά - σιγά περνάει από τα ΜΜΕ (από τον τύπο κυρίως, αφού τα ιδιωτικά κανάλια πανελλήνιας εμβέλειας δεν υπήρχαν ακόμη) στους πολίτες. Φυσικά καίριο ρόλο σ’ αυτό παίζουν οι προσωπικότητες των ηγετών των κομμάτων (μαζικά και προσωποπαγή κόμματα)¹.
Ξεφυλλίζοντας τον τοπικό τύπο της προεκλογικής και μετεκλογικής περιόδου διαπιστώνει κανείς έντονους πολιτικούς διαξιφισμούς, ενώ στις διαπροσωπικές σχέσεις, εν γένει, δεν λείπουν και οι λεκτικές κόντρες φανατικών οπαδών και των δύο κομμάτων, που κλιμακώνονται (ιδίως μετά το 1989), αλλά, ευτυχώς, σπάνια φτάνουν σε χρήση σωματικής βίας².

Στις τελευταίες τρείς εκλογικές αναμετρήσεις (2004 – 2007 – 2009) φαίνεται πως ο φανατισμός, αλλά και το ενδιαφέρον για τα πολιτικά δρώμενα υποχωρεί για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας (τοπικής³ και πανελλαδικής). Τα αίτια πρέπει μάλλον να αναζητηθούν στα συνεχόμενα πολιτικά σκάνδαλα και τη διαφθορά⁴ στα κόμματα εξουσίας, που συνέβαλαν καταλυτικά στην ανάδυση πολιτικής κρίσης, ηθικής, κυρίως, διάστασης. Οι ευρωπαϊκές πολιτικές, που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια πολιτικών επιλογών των εθνικών κυβερνήσεων, ειδικά σε τομείς που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ, συνέβαλαν στη χαλάρωση των ιδεολογικών ταυτοτήτων μεγάλου μέρους της κοινωνίας. Ο πολιτικός φανατισμός παρατηρείται πλέον στην προεκλογική περίοδο, δε φτάνει όμως σε ακραίες εκδηλώσεις. Έχει δε ρίζες από την έντονη πολιτική αντιπαράθεση της μεταπολίτευσης και, κυρίως, από τις πολιτικές πατρωνίας των κυρίαρχων κομμάτων εξουσίας.

Η αποτίμηση της δύναμης των κομμάτων στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές (2009) στην Ημαθία δείχνει ότι ο δικομματισμός παραμένει σε πολύ υψηλά ποσοστά (80,32%) χάνοντας μόλις 1,55% της δύναμής του και η Αριστερά εμφανίζει πολύ ελάχιστες απώλειες (ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ έλαβαν το 2009 10,09% από 10,73% το 2007). Οι κερδισμένοι ήταν το ΠΑΣΟΚ με άνοδο 4,28%, το ΛΑΟΣ, που αύξησε το ποσοστό του κατά 1,50% και οι Οικολόγοι Πράσινοι, που έλαβαν 0,56% παραπάνω ψήφους. Το υπόλοιπο 3% του εκλογικού σώματος της Ημαθίας στράφηκε στα πολύ μικρά κόμματα.

ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ (1974 - 2009)

Η εκλογική περιφέρεια της Ημαθίας ως τετραεδρική⁵ εκλέγει τέσσερις βουλευτές. Στους παραπάνω πίνακες (1 και 2) μπορούμε να πληροφορηθούμε ποιοι βουλευτές εκλέχθηκαν και από ποιο κόμμα προέρχονταν για όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις από το 1974 έως και την τελευταία της 4ης Οκτωβρίου 2009. Στις 13 εκλογικές αναμετρήσεις η ΝΔ πήρε 26 έδρες, το ΠΑΣΟΚ 24 και από 1 έδρα η ΕΚ-ΝΔ και το ΚΚΕ. Το 1974 το ΠΑΣΟΚ ήρθε τρίτο κόμμα στην Ημαθία και δεν έλαβε καμία έδρα εν αντιθέσει με τη ΝΔ, που πήρε τρεις έδρες.

Από το 1977 και έκτοτε οι τέσσερις έδρες της περιφέρειας καταλαμβάνονται μόνο από βουλευτές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, με εξαίρεση τις εκλογές του 1996, όπου λόγω του εκλογικού συστήματος η ΝΔ, αν και με πολλαπλάσια ποσοστά από το ΚΚΕ, έχασε την έδρα και εξελέγη βουλευτής η Μ. Μπόσκου. Ο βουλευτής της ΕΚ-ΝΔ Γ. Χιονίδης το 1977 δεν κατάφερε να επανεκλεγεί, αφού το κόμμα όπου πολιτευόταν (ΕΔΗΚ) ήρθε τρίτο στο νομό. Ο πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Μ. Γικόνογλου κατέχει τις περισσότερες εκλογικές νίκες (9) στο νομό από όλους τους συναδέλφους του, εκλεγόταν δε συνεχώς από το 1977 έως και το 2000. Δεύτερος για το ΠΑΣΟΚ έρχεται ο νυν Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μ. Χρυσοχοΐδης με επτά συνεχόμενες εκλογικές νίκες από τον Ιούνιου 1989 έως και το Μάρτιο του 2004. Έκτοτε η περιφέρεια όπου πολιτεύεται είναι η Β’ Αθηνών πετυχαίνοντας ήδη την επανεκλογή του για δεύτερη συνεχόμενη φορά (εκλογές 2007 και 2009).

Από τη ΝΔ ο Δ. Χατζηδημητρίου (εκλογές 1974 – 1977 – 1981 – 1985), ο νυν ευρωβουλευτής Γ. Παπαστάμκος μαζί με το Στ. Κυριαζόπουλο (εκλογές Ιουν. και Νοεμ. 1989 – 1990 – 1993), καθώς και ο νυν βουλευτής Μ. Χαλκίδης (εκλογές 2000 – 2004 – 2007 – 2009) αριθμούν από τέσσερις βουλευτικές θητείες έκαστος. Ο πρώην βουλευτής της Ν.Δ. Η. Φωτιάδης αριθμεί τρεις συνεχείς βουλευτικές θητείες από το 2000 – 2009, ενώ στις εθνικές εκλογές του 2009 δεν πέτυχε την επανεκλογή του (η ΝΔ κατέλαβε μια έδρα στην περιφέρεια Ημαθίας και το ΠΑΣΟΚ τις υπόλοιπες τρεις).
Από τους προαναφερόμενους βουλευτές Ημαθίας αξιοσημείωτο είναι ότι δύο μετείχαν σε κυβερνήσεις ως Υπουργοί, αλλά και ως Υφυπουργοί⁶. Ο Γ. Παπαστάμκος διετέλεσε στην Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (1990 – 1993) Υφυπουργός Εξωτερικών και Υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας. Από το 2004 είναι Ευρωβουλευτής⁷ (ΝΔ) καθώς επανεκλέχθηκε για δεύτερη φορά στις ευρωεκλογές του 2009. Ο Μ. Χρυσοχοΐδης διετέλεσε Υφυπουργός Εμπορίου και Υφυπουργός Ανάπτυξης στις Κυβερνήσεις Ανδρέα Παπανδρέου και Κώστα Σημίτη αντίστοιχα (1994 – 1999). Το 1999 ορκίστηκε Υπουργός Δημόσιας Τάξης, όπου παρέμεινε στο Υπουργείο και στην επόμενη Κυβέρνηση Κ. Σημίτη (2000 – 2004). Στη νυν Κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου προΐσταται του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, εκλέγεται δε, όπως έχει προλεχθεί, στη εκλογική περιφέρεια Β’ Αθηνών από το 2007.

Υποσημειώσεις:
1 Με εξαίρεση περιστατικό σοβαρού τραυματισμού με μαχαίρι στελέχους της ΝΔ από οπαδό του ΠΑΣΟΚ (εφημερίδα «ΛΑΟΣ», φύλλο 5297/1993).
2 Δεδομένου ότι οι νεολαίες των κομμάτων στην Ημαθία υπολειτουργούν και οι δραστηριότητές τους είτε είναι περιορισμένες είτε δεν υπάρχουν καθόλου.
3 Χρυσόγονος Κώστας, Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Από τις πολιτικές δυναστείες στην κλεπτοκρατία, Επίκεντρο 2009, 169-174.
4 Στους τομείς της αποκλειστικής κοινοτικής αρμοδιότητας της ΕΕ τα κράτη μέλη δεν είναι αρμόδια για λήψη μονομερών μέτρων, λ.χ. η ΕΕ έχει αποκλειστική αρμοδιότητα στον τομέα της Κοινής Εμπορικής Πολιτικής (ΚΕΠ), της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) κλπ. Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε Παπαγιάννης Δονάτος, Εισαγωγή στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα 1999, 228-232, 477-486 και 495-499.
5 Ο καθορισμός των εδρών κάθε εκλογικής περιφέρειας εξαρτάται από τον πληθυσμό της σύμφωνα πάντα με την ισχύουσα εκλογική νομοθεσία.
6 Η κυβέρνηση αποτελείται από τον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως (Πρωθυπουργό) και από τους Υπουργούς. Το Σύνταγμα αφήνει στην διακριτική ευχέρεια του κοινού νομοθέτη να επιλέξει τη συμμετοχή ή μη στην Κυβέρνηση, ως μελών της, των Υφυπουργών. Οι Υφυπουργοί δεν είναι μέλη του υπουργικού συμβουλίου σύμφωνα με τον νόμο που ισχύει από το 1985 (Νόμος 1558/1985). Για περαιτέρω πληροφόρηση βλέπε Χρυσόγονος Κώστας, Συνταγματικό Δίκαιο, εκδόσεις Σάκκουλα 2005, 539 – 540.
7 Οι ευρωεκλογές διεξάγονται με αναλογικό εκλογικό σύστημα και με συνδυασμούς υποψηφίων προκαθορισμένης σειράς εκλογής (λίστα), σε μια ενιαία εκλογική περιφέρεια (όλη η χώρα) χωρίς σταυρούς προτίμησης. Για περαιτέρω πληροφόρηση βλέπε Χρυσόγονος Κώστας, Συνταγματικό Δίκαιο, εκδόσεις Σάκκουλα 2005, 413 – 414.

Για περισσότερα βλ. Παναγιώτης Δαβόρας, "Επισκόπηση των Εθνικών εκλογών στην Ημαθία της μεταπολίτευσης. Βουλευτές – Κόμματα – Κοινωνία (1974 – 2009)", Χρονικά Ιστορίας και Πολιτισμού Ν. Ημαθίας, 8 (Ιαν. - Μαρ. 2010), 38-41.