Εργαζόμενοι, προβλήματα και συνδικαλιστική δράση στη Βέροια το 1927

Τα προβλήματα των εργαζομένων της περιοχής και κυρίως η συνδικαλιστική τους δράση, μελετώνταςκανείς τις εφημερίδες της εποχής, δεν αποτελούσαν τις βασικές τους ειδήσεις. Και όμως η νεαρή τότεεργατική τάξη της περιοχής είχε μία σταθερή αριθμητική ανάπτυξη, φτάνοντας προπολεμικά σε ποσοστάπάνω από 30% (με τους αγρότες να είναι η πολυπληθέστερη κατηγορία του πληθυσμού) έχοντας ως βάσητη γοργή ανάπτυξη της βιομηχανίας και κυρίως βιοτεχνίας στην περιοχή, αλλά και τη βίαια είσοδο» στοχώρο της εργασίας χιλιάδων προσφύγων (σε μεγάλο βαθμό εξαθλιωμένων) μετά το 1924.

Στη σημείωμα αυτό, θα παρουσιάσουμε δημοσιεύματα-ουσιαστικά κοινωνικές πινελιές - τοπικών εφημερίδων, αλλά και μία αποκαλυπτική-ανάγλυφη της ατάστασης - ανταπόκριση στην αθηναϊκή εφημερίδαπανελλαδικής κυκλοφορίας «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» (οργάνου της Κ.Ε του ΚΚΕ) το 1927, χρονιά που έχει προηγηθεί της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (το περίφημο «κραχ» του 1929) και που το εργατικό κίνημα στην

περιοχή και τη χώρα μας, κάνει σημαντικά βήματα στην οργάνωση και τους αγώνες του.

α) Δημοσιεύματα τοπικού Τύπου

Τα δημοσιεύματα είναι λίγα, αναδεικνύουν όμως ορισμένα ζητήματα (προβλήματα-συνδικαλιστική δράση),δίνουν χρήσιμες πληροφορίες και επαγγέλματα, πρόσωπα, καθώς και τα πρώτα βήματα της δημιουργίαςσυνδικαλιστικών οργανώσεων:

«Ενωσις Εργατών και εργατριώνεργοστασίου Βερμίου «Η δράσις»

Ιδρύθη σωματείων εργατών υπό τον τίτλον ΕνωσιςΕργατών και Εργατριών Εργοστασίου Βερμίου «Η Δράσις» και με σκοπόν την καλυτέρευσιν των όρωνζωής του εργάτου (ΑΣΤΗΡ 16/1/1927)

«Συνδικάτον εργατών επιστισμού»

Παρά των εργατών υπαλλήλων καφενείων, τεχνιτών ζαχαροπλαστείων, γκαρσονιών, τεχνιτών μαγείρων, παντοϋπαλλήλων, μυλεργατών και λοιπών υπαλλήλων ιδρύθη Συνδικάτον υπό τον τίτλον «Συνδικάτον Εργατών Επισιτισμού» και με σκοπόν την βελτίωσιν των όρων της ζωής των μελών του ως και πάντων των εργατών (ΑΣΤΗΡ 16/1/1927)

Σκηναί εργατών

Την 4ην απγευματινήν ώραν της Τρίτης 4ης Ιανουαρίου ε.ε ομάς εργατών αποτελουμένης εξ εκατό περίπου ατόμων έχουσα επι κεφαλής τους κ.κ Σαββόπουλον, Πιτσούνην, Αρμενάκην και Γραμμένον, μετέβη εις το Δημοτικόν Μέγαρον όπου απήτει «δουλειά και ψωμί».

Η επιτροπή γενομένη δεκτή παρά τω κ. Δημάρχω έλαβεν την απάντησιν ότι τα υδραυλικά έργα της πόλεως μας εξετέθεισαν εις δημοπρασίαν η δε εταιρεία ήτις θα αναλάβη ταύτα θα χρησιμοποιήση αρεκτόν αριθμόν εργατών. Παρά την δήλωσιν ταύτην του κ. Δημάρχου οι συγκεντρωθέντες εργάται απήτουν θορυβωδέστερον οπότε οι καταφθάσοντες χωροφύλακες διέλυσαν τούτους συλληφθέντος κατόπιν εντολής του εν δημοτικώ μεγάρω ευρισκομένου κ. Εισαγγελέως του κ. Πιτσίνη απολυθέντως μετά δίωρον (ΑΣΤΗΡ 16/8/1927).

Εδώ να τονίσουμε την παρουσία του γνωστούκαι εκ των ιδρυτών της οργάνωσης κομμουνιστήΣ. Γραμμένου.

Συλλαλητήριον κομμουνιστών

Την προπαρελθούσαν Κυριακήν και περί ώραν 3 μ.μ. εν τη αιθούση του καφενείου «Ομόνοια» εγένετο συγκέντρωσις των κομμουνιστών καθ’ ην υπό ρητόρων ανεπτύχθη η αντεργατική στάσις της κυβερνήσεως εν σχέσει με τας σκηνάς της Δράμας εναντίων εργατριών (ΑΣΤΗΡ 6/2/1927).

Η δράση των κομμουνιστών της περιοχής απασχολεί τον τοπικό Τύπο από το 1925 και μετά ενώ είναι γνωστό ότι η τοπική οργάνωση λειτουργούσε μετά το 1922 (;).

Η απεργία των επαγγελματιών

Από της 5ης μ.μ ώρας της Πέμπτης 10ης τρέχοντος εκηρύχθη και εν τη πόλει μας η πανεπαγγελματική απεργία. Αρκετά καταστήματα ήσαν κλειστά. Η απεργία ελύθη τη 10ην π.μ ώραν της Παρασκευής 1ην τρέχοντος. (ΑΣΤΗΡ 13/3/1927)

Εορτασμός της κόκκινης Πρωτομαγιάς. Παρά των κομμουνιστών της πόλεως μας εορτάστη η κόκκινη Πρωτομαγιά εν τω καφενείω Ομόνοια» όπου ενώπιον ομϊδεατών του εξεφώνησε λόγον ο βουλευτής του Ενιαίου Μετώπου κ. Βεντούρα.» (ΑΣΤΗΡ 15/5/1927).

Πρόκειται για τη δεύτερη, μετά το 1925 αναφορά για τον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς στη Βέροια.

Ένα αποκαλυπτικό δημοσίευμα του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ

Πρόκειται για μία ανταπόκριση (5/8/1927) που περιγράφει ζωντανά και αναλυτικά την κατάσταση τηςεργατικής τάξης στην περιοχή (με εικόνες που θυμίζουν Κ. Ντίκενς) μας, παρουσιάζοντας πλευρές της οικονομικής-κοινωνικής κατάστασης, την εκβιομηχάνιση της περιοχής, αλλά και τις προσπάθειες δημιουργίας συνδικαλιστικής συνείδησης αλλά και οργάνωσης τους.

Σε ανταπόκριση από ανταποκριτή της τοπικής κομματικής οργάνωσης (δεν γνωρίζουμε το όνομα του, πιθανολογούμε ότι ήταν ο Σ. Γραμμένος, μετέπειτα αναπληρωματικό μέλος της Κ.Ε) στη 1/8 και με τίτλο: «ΟΙ ΕΡΓΑΤΑΙ ΤΗΣ Δ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. ΑΝΤΑΓΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΣΕ ΣΩΜΑΤΕΙΑ» και με υπότιτλο:

«Μεροκάματο 7-15 δρχ. 14ωρη εργασία, διώξιμο από τη δουλειά χωρίς αποζημείωση, ζωή βασάνων. Οι εργάτριες οφείλουν να ενισχύσουν τη κίνηση οργανώσεως», αναφέρονται τα εξής:

Η βιομηχανία βρίσκεται εδώ σε πολύ μικρό βαθμό εκτός από τα δύο μεγάλα εργοστάσια νηματουργίας και το νεοϊδρυθέν εργοστάσιο μεταξουργίας. Υπάρχουν και μερικά άλλα μικροεργοστάσια ταπητουργίας και υφαντουργικής καθώς και ένας υδρόμυλος των κληρονόμων Μάρκου. Το σύνολον των εργαζομένων εργατών στα

εργοστάσια αυτά δεν υπερβαίνει τους 800 εκ των οποίων μόνο το 15% είναι άνδρες.

Στο εργοστάσιο της ανωτέρω νηματουργίας «Βέρμιον» εργάζονται υπό άσχημες συνθήκες 250 εργάτες και εργάτριες. Δουλεύουν 11 ώρες την ημέραν με ημερομίσθια που ούτε τις στοιχειώδεις τους ανάγκες εξοικονομούν. Εις εργατρίας από 11 μέχρι 18 χρονών τούτω κυμαίνεται από 7 μέχρι 15 δρχ. το δε μεγαλύτερον ημερομίσθιον των άλλων εργατών και εργατριών είναι από 18 μέχρι 35 δραχμές τις οποίες πληρώνει. Η

νυχτερινή εργασία δεν πληρώνεται εις διπλούν, όπως ο νόμος ορίζει. Όσο για τον νόμο περί ανηλίκων δεν εφαρμόζεται.

Στο άλλο εργοστάσιο νηματουργίας του Ζαρταλούδη η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη. Εργάζονται 10 ώρες, η δε νυκτερινή εργασία πληρώνεται εις διπλούν. Οι εργάτες του εργοστασίου αυτού ποτέ δεν κινήθηκαν ούτε σκέφτηκαν καν για οργάνωση ποτέ. Είναι αλήθεια πως μεγάλες δυσκολίες συναντά κανείς εις την οργάνωσιν των εργατών αυτών, διότι αν στα δύο εργοστάσια δουλεύουν 500 εργάτες και εργάτριες ,μόλις 100 είναι άνδρες. Τα άλλα κορίτσια ανήλικα, χήρες και γενικά εργάτριες οι οποίες αδιαφορούν τελείως μπροστά στην κίνηση των συναδέλφων τους για οργάνωση.

Στο εργοστάσιο μεταξουργίας εργάζονται υπέρ τους 100 εργάτες και εργάτριες. Αυτού γίνεται εκμετάλλευση τρομερά. Η κατάσταση στα άλλα 3-4 εργοστάσια μικροταπητουργίας και ένα υφαντουργικής που αριθμούν το καθένα από 15-20 εργάτες είναι επίσης απελπιστική. Το μεγαλύτερο ημερομίσθιο δεν υπερβαίνειτις 20 δραχμές. Εις αυτά εργάζονται σχεδόν όλο εργάτριες. Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η κατάσταση των εργατών στα διάφορα εργοστάσια στη Βέροια.

Και η κατάσταση και γενικά οι όροι της δουλειάς και εις τα διάφορα άλλα επαγγέλματα είναι αξιοθρήνητη. Οι εργοδότες επωφελούμενοι της ανοργανωσιάς των εργατών κανονίζουν όπως τους γουστάρει τις ώρες δουλειάς και το μεροκάματο. Ούτω οι εργάτες επισιτισμού υπόκεινται σε μεγάλη εκμετάλλευση.

Οι υποδηματεργάτες ζουν και αυτοί κάτω από φρικτές συνθήκες. Αν εξαιρέσουμε ορισμένους καλφάδες που δουλεύουν με μεροκάματο πληρώνονται με 50-55 δραχμές μεροκάματο. Τη μεγαλύτερη εκμετάλλευση στο επάγγελμα αυτό υφίστανται οι νέοι υποδεματεργάτες. Αυτοί δουλεύουν 13-15 ώρες και πληρώνονται 15 - 20 δραχμές μεροκάματο. Οι υποδεματεργάτες εδώ είναι το όλον 80 περίπου και εις το σωματείον που έχουν ήδη υποβληθή τα καταστατικά του (λόγω παύσεως των εργασιών του Δικαστηρίου απόφαση θα ληφθή τον ερχόμενο Σεπτέμβριο) είναι εγγεγραμμένοι μόνο 40.

Οι ραπτεργάτες ζουν και δουλεύουν κάτω από άθλιες συνθήκες όπως και οι υποδεματεργάτες που είναι χειρότερες. Μπορεί να πει κανείς ιδίως για κείνους που δουλεύουν στα ραφεία των κουτσόβλαχων όπου ράπτωνται τα λεγόμενα σαγιάκια ότι είναι πραγματικά σκλάβοι.

Οι εργάτες κουρείς είνε πολλοί λίγοι τον αριθμό διότι οι περισσότεροι είνε καταστηματάρχες και έχουν συγγενείς των υπαλλήλους.

Εις την πόλιν μας ευρίσκονται και αρκετοί εργάτες οικοδόμοι αλλά αυτοί δουλεύουν ορισμένες εποχές εις το επάγγελμα των. Τον περισσότερο καιρό δουλεύουν στα χωράφια τους. Κάθε κίνησι για να οργανωθούν απέτυχε καίτι έγιναν πολλές τέτοιες.

Οι εργάτες αχθοφόροι είνε περίπου 8-10 μεταξύ των οποίων 3 Οθωμανοί μη ανταλλαγέντες. Οι εργάτες αυτοί είνε μεγάλης ηλικίας τελείως ασυνείδητοι.

Επίσης εδώ παρουσιάζεται και ένας μεγάλος αριθμός εργατών άνευ ειδικότητας (ελεύθεροι εργάτες). Αυτοί δουλεύουν σε διάφορες δουλειές και ως επί το πλείστον είνε πλινθοποιεία (τουβλοποιεία) και τα χωράφια. Οι εργάτες αυτοί είνε τελείως ασυνείδητοι. Όταν κάνει κανείς λόγο σ’αυτούς για οργάνωση θεωρείται αστείος , τυχοδιώκτης, εκμεταλλευτής και ότι άλλο μπορεί κανείς να υποθέσει. Τον παρελθόντα Μάρτιον ορισμένοι συνειδητοί από αυτούς ζήτησαν από την Επιτροπή Δράσης του Ενιαίου Μετώπου να τους οργανώσει, αλλά εις την πρώτην γενική συνέλευσιν έφυγαν όλοι πριν ακόμη τελειώσει , γιατί μερικοί εργάτες ανέλαβαν να τους αναπτύξουν τον σκοπό της οργάνωσης των εργατών κι έτσι και αυτοί δεν είχαν την τύχη ας πούμε

να οργανωθούν.

Αυτή είναι εν ολίγοις η κατάσταση των εργατών στα διάφορα επαγγέλματα. Απ’ τα παραπάνω μπορεί κανείς να πη ότι λίγο πολύ έγινε μία κίνηση μέσα σε όλους τους εργάτες για την οργάνωση των. 

Άρθρο του Αλέκου Χατζηκώστου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πολιτιστικά Δρώμενα, τχ. 60 (Μαι-Αύγ 2015), 13-16.